‘Şöyle veya böyle olabilecek bir şeyin zihninde kurduğu gibi olduğuna inanmak, öyle olabileceğini düşünmeye, zannetmeye’ ‘sanmak’ diyoruz.
‘sanmak’, ‘Kesin olarak bilmediği bir şey hakkında tahmine dayanarak hüküm vermek, zan ve kıyasla hükmetmek, tahmin etmek’ demek bir başka anlamıyla.
‘… olduğunu düşünmek, addetmek, farz etmek’ anlamıyla kullanıldığı da oluyor ‘sanmak’ kelimesi.
‘sanmak’ ile ilgili aklıma ilk olarak ‘kendini olduğundan çok önemli, değerli görmek’ anlamıyla kullandığımız ‘kendini bir şey sanmak’ deyimi gelir. Çevremizde kendini bir şey sananların çokluğu canlanır gözümün önünde. ‘Yüceleşmeye çalışan cüceler’ der, geçerim hemen bunlara.
Cahilleri, okuması yazması olmayanları pek güzel anlatan ‘Elifi görse mertek (direk) sanır’ ifadesini sık kullanırım. Kara cahiller, zır cahiller, cahillik etmeyi bir türlü bırakamayanları anlatan ‘Elifi görse mertek, mimi görse çomak sanır.’ ifadesi gelir hemen aklıma.
Zihnimi toparladıkça da aşağıdaki deyimlerimiz geçer aklımdan:
ateş böceği görse yangın sanmak
Aşırı derecede büyütmek
ayağında potin olanı zengin sanmak
Görünüşe, abartıya aldanmak
canım dese canın çıksın diyor sanmak
Birinin en gönül okşayıcı sözleri bile kendine dokunmak, batmak; söylediği en güzel sözler bile küfür gibi algılanmak
fasulye gibi kendini nimetten saymak
Kendine çok değer vermek, kendini bir şey sanmak
gibi gelmek / gibisine gelmek
Sanısını uyandırmak, sanmak, (...) gibi görünmek
g.tü / kıçı kalkmak
Kendini bir şey sanmak, büyüklük taslamak
her gördüğü sakallıyı babası sanmak
Görünüşe aldanmak, her gördüğü insana inanmak
hüsn ü kuruntu
İhtimali olmadığı hâlde güzel bir şeyin olacağını sanma, buna kendini inandırma
Karamürsel sepeti sanmak
Bir kimse veya şeyi ufak, önemsiz saymak
kendini bir şey sanmak
Kendini olduğundan değerli görmek
kendini matah sanmak
Kendini olduğundan daha fazla değerli kabul etmek
öyle gelmek
Onu öyle sanmak, o şey onda öyle olduğu inancını uyandırmak
…
Evet. Bu deyimlerimiz, sizlerde de benzer çağrışımlar yapıyor mu ki!
Merak işte!
