‘Şöyle veya böyle olabilecek bir şeyin zihninde kurduğu gibi olduğuna inanmak, öyle olabileceğini düşünmeye, zannetmeye’ ‘sanmak’ diyoruz.

‘sanmak’, ‘Kesin olarak bilmediği bir şey hakkında tahmine dayanarak hüküm vermek, zan ve kıyasla hükmetmek, tahmin etmek’ demek bir başka anlamıyla.

‘… olduğunu düşünmek, addetmek, farz etmek’ anlamıyla kullanıldığı da oluyor ‘sanmak’ kelimesi.

‘sanmak’ ile ilgili aklıma ilk olarak ‘kendini olduğundan çok önemli, değerli görmek’ anlamıyla kullandığımız ‘kendini bir şey sanmak’ deyimi gelir. Çevremizde kendini bir şey sananların çokluğu canlanır gözümün önünde. ‘Yüceleşmeye çalışan cüceler’ der, geçerim hemen bunlara.

Cahilleri, okuması yazması olmayanları pek güzel anlatan ‘Elifi görse mertek (direk) sanır’ ifadesini sık kullanırım. Kara cahiller, zır cahiller, cahillik etmeyi bir türlü bırakamayanları anlatan ‘Elifi görse mertek, mimi görse çomak sanır.’ ifadesi gelir hemen aklıma.

Zihnimi toparladıkça kaynaklarımdan ulaşabildiğim aşağıdaki atasözlerimize kulak veririm:

Düşmanın karınca da olsa fil gibi san 

Güçsüz, zayıf ya da zararsız diye düşman küçümsenmez. Küçümsenirse onun gelişip büyümesine fırsat verilmiş olur.

Eden bulur, sanma kalır, vakti gelir.

Başkasına kötülük edenin başına er geç kötülük gelir. 

Her sarı, altın; her parlayan, ışık; her akan, su değildir.

Görünüşe aldanmak, yanıltır.

Çotuğu sopa ekmeği mama sanma.

Dıştan iyi görünen her insana hemen aldanmamalı, öncelikle o kişi iyice tanınıp huyu suyu öğrenilmelidir. Görünüşe aldanmak, yanıltır.

Dağları ıssız sanma, körleri gözsüz sanma.

Çevresi ile ilişkisi yok sanılan kişi ve nesnelerin ilişkilerle yüklü olduğu unutulmamalıdır.

Dost sanma şanlı vaktinde dost olanı, dost bil gamlı vaktinde elinden tutanı.

İyi günümüzde bize dost görünene şüpheyle bakıp kötü günümüzde bize yardımcı olanı dost kabul etmeliyiz.

Alçacık gördüğünü, bozacı eşeği sanma.

Değerli ve olgun insan, kılık kıyafeti nasıl olursa olsun kendini her yerde davranışlarıyla belli eder. Kişinin değeri, kılık kıyafetiyle değil kişiliğindeki niteliklerle ölçülür.

Sanma ki hain berhudar olur; ya başı kesilir ya berdâr olur.

Hain, cezasını er geç çeker.

..

Evet. Bu ve benzeri atasözlerimiz, sizlerde de benzer çağrışımlar yapıyor mu ki!

Merak işte!