Dokuma tezgâhında işlem görmüş hemen her şeye genel anlamda bölgemizde ‘dokunmuş’ diyoruz.
Dokunmuşların tasnifini şöyle yapabiliyoruz:
Döşeme kilim; seleser, dirsekli, ünaldı (ünal), aşıklı, baklava desenli adlarıyla bilinir. Yere sermek amacıyla dokunur. Ortalama 220x400 cm. ebadında iki şak (parça) halinde dokunur.
Yük kilimi; çomçalı, kirmenli, kara döşeme, aynalı adlarıyla bilinir. 50 - 60 cm. yüksekliğinde ve genelde tek şak halinde dokunup sedire serilenleri ile 100 - 120 cm genişliğinde ve 350 - 400 cm. uzunluğunda iki şaklı dokunanlar da vardır.
Seccade [namazla(ğ)ı]; kelleli, mindallı, turuşlu, boynuzlu, mihraplı, camili adlarıyla bilinir. Boyutları 60x90 cm ile 120x210 cm arasında değişir.
Tü(y/ğ)lü, sedir örtüsü veya seccade amacıyla kullanılır. Halı dokuma tekniğine benzer dokunur. Kilimlerinden farklı atkı ve çözgü iplerinin aralarına sıkıştırılan tiftik/ yapağılardır.
Çeltek çantası (azzık çantası) adıyla bilinen dokuma, yiyecek konulup taşım amaçlı kullanılır.
Çul, kıldan veya yünden yapılmış hayvan örtüsüdür.
Çuval, kaba ve seyrek dokunur. 60x90 cm ile 80x120 cm ebatlarında olur. İçine öteberi konur veya bunları nakletmede kullanılır. İlikli ya da iliksiz dokunur. Bir kısmı harar (haral) adıyla bilinir.
Heybe, yolculukta binek hayvanlarının eyerine geçirilerek iki yana sarkıtıldığı gibi omuzda da taşınır. İçine öteberi koymaya yarar. İki taraflıdır. 50x130 cm ölçülerindedir.
Yastık, genelde dayanmak için kullanılır. İçi pamuk, yün, ot, kuş tüyü, kepek vb. ile doldurulur. Torba şeklinde, dört köşe, uzun veya yuvarlak olabilir. 40 cm ile 60 cm eninde ve 100 cm ile 120 cm boyunda dokunur. Çuvallardaki gibi ön yüzü desenlidir.
Yaygı, yere veya döşeme üzerine serilir. Genelde düz dokumadır.
Son yıllarda belli motifler işlenerek özellikle gençlerin giydiği yelekler yapılmaktadır.
Ulaşabildiğim kaynaklarda dokunmuşlarımızdaki Motifler (yanış, nakış, model, örnek) şöyle:
Akrep, kötü ruhlardan ve nazardan korunmak amacıyla kullanılır. Akrep şeklinde kıvrımlı çizgilerden oluşur.
Bıtırak (pıtrak), bereket, bolluk, şans ve refah gibi anlamlar taşır. Kötü ruhlardan ve nazardan korum işlevi olduğuna inanılır. Dikenli bitki şekilleriyle işlenir.
Bukağı aileyi, kadın-erkek birliğini, ailenin devamlılığını, bağlılığı, bereketi ve sevgililerin birleşme arzusunu simgeler. Evlilik yüzüğünü çağrıştırır. Aile birlikteliğinin devamına, aşıkların düşkünlüğüne ve birlikte olma umuduna işarettir.
Çengel, kötü bakışları uzaklaştırma simgesidir.
Eli Belinde doğurganlığı, bereketi, kadının gücünü, kadının yaratıcılığını simgeler. Genellikle kadın figürlerini yansıtır. Elleri beline koymuş bir kadın figürü şeklindedir.
Geyik motifi, bilgeliği ve sonsuz mutluluğu temsil eder.
Göz motifi, kötü bakışlardan ve kem gözlerden korunma amacıyla kullanılır. Genellikle mavi renklerle işlenir.
Hayat ağacı, sonsuzluğu, soyun ölümsüzlüğünü, hayatın sürekliliğini, evrenin yaratılışını ve cennet ile dünya arasındaki bağı simgeler. Genellikle dikine uzanan bir ağaç olarak resmedilir.
Kartal motifi, güç, özgürlük, bağımsızlık ve asalet sembolüdür.
Koç boynuzu, güç ve kuvveti, üretkenliği, kahramanlığı, koruyuculuğu, mutluluğu, neşeyi temsil eder. Boynuz şeklinde kıvrımlı hatlarla desenlenir.
Kurt ağzı (kurt izi, canavar ayağı), İyimserliği, korunmayı, ışığı ve güneşi sembolize eder. Stilize edilmiş kurt ayak izi ve kurt ağzı şeklindedir.
Kuş motifi özgürlüğü, ruhun yüceliğini, gücü, kuvveti, aileyi ve çoğalmayı simgeler. Farklı kuş şekillerinde olabilir. Genellikle stilize edilmiş kuş figürleriyle işlenir.
Küpe, evlenmek isteyen kızın dileğini temsil eder.
Saçbağı, evlenmeye olan istediği temsil eder.
Sandık zenginliği, mülkü, evlilik isteğini, bebek beklentisini simgeler. Sandık şeklinde geometrik desenlerdir.
Su yolu, hayatın devamlılığını ve suyun önemini simgeler. Dalgalı veya zikzaklı çizgilerle su yollarını temsil eder.
Tavus kuşu, Cennet sembolü olarak kabul edilir. Ölümsüzlüğün ve yeniden doğuşun sembolüdür.
Yıldız, gök cisimlerini ve ilahi gücü temsil eder. Genellikle sekiz köşeli yıldız motifi kullanılır.
