Merhaba Değerli Okurlar;
Bu yazımızda hobi bahçelerinin kanundaki yerini kanunlar ve kararlar çerçevesinde inceleyeceğiz.
Son yıllarda özellikle büyük şehirlerde doğaya dönüş ve küçük tarım faaliyetleri kapsamında hobi bahçelerine ilgi artmıştır.Ancak bu alanların oluşturulması ve kullanımı, yasal düzenlemelere uygun olmak zorundadır. Hobi bahçeleri her ne kadar yasak olmasa da, kuruldukları arazinin niteliği ve yerel yönetimlerin planları bu süreci doğrudan etkiler.
Tarım arazilerinde yapılaşma, özellikle betonarme evler, sabit kulübeler veya altyapı çalışmaları gibi müdahaleler, genel olarak izne tabidir. Bu kapsamdaki işlemler 3194 sayılı İmar Kanunu ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi kullanımı kanunda düzenlenmiştir. 2020 yılında yürürlüğe giren 7255 sayılı Kanun ile birlikte, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun 21. maddesinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Yeni düzenlemeyle tarım dışı kullanımlara karşı ciddi yaptırımlar getirilmiştir.
5403 sayılı kanun 21. Madde - b) Toprak koruma projelerine aykırı hareket edilmesi halinde valilik tarafından bin Türk Lirasından az olmamak kaydıyla, bozulan arazinin her metrekaresi için on Türk Lirası idarî para cezası uygulanır ve projeye uygunluk sağlanması için azami iki ay süre verilir. Büyük ova koruma alanlarında bu ceza iki katı olarak uygulanır. Bu sürenin sonunda aykırı kullanımların devam etmesi durumunda; valilikçe faaliyet durdurulur, verilen kullanım izni iptal edilir ve bu bendin birinci cümlesinde belirtilen idarî para cezası üç katı olarak uygulanır. İzinsiz bütün yapılar, masrafları Bakanlıkça karşılanmak kaydıyla, bir ay içinde belediyeler veya il özel idarelerince yıkılır ve taşınmazlar tarımsal üretime uygun hale getirilir. Arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi için yıkım ve temizleme masrafları sorumlulardan Bakanlıkça genel hükümlere göre tahsil edilir.
Tarım alanlarında izinsiz faaliyet tespit edildiğinde, ilgili mülki idare birimi tarafından çalışmalar durdurulabilir ve yapıların kullanımı engellenebilir. Ayrıca tarım dışı kullanıma konu edilen her metrekare için idari para cezası uygulanır. Belirlenen sürelerde gerekli izinlerin alınmaması veya yapının kaldırılmaması halinde cezalar artar ve yıkım işlemleri kamu eliyle yapılabilir. Bu durumda masraflar da ilgili kişiden tahsil edilir.
Ayrıca tarım arazilerinin kooperatif veya benzeri yapılar eliyle küçük parsellere ayrılması ve fiili hisse devri yapılması da ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu tür uygulamalar, sadece idari değil aynı zamanda cezai sorumluluk da doğurur. Yasaya aykırı şekilde arazinin bütünlüğünü bozanlara hapis cezası ve yüksek tutarda para cezası verilmesi mümkündür.
Bu nedenle bir hobi bahçesi edinmeden önce, arazinin tapu kaydı, tarımsal niteliği, imar durumu ve yapılaşma izni mutlaka yetkili kurumlarca araştırılmalıdır. Sözlü beyanlara değil, resmî belgelere dayanmak gerekir. Aksi takdirde hem yatırılan paranın kaybı hem de hukuki yaptırımlarla karşılaşmak kaçınılmaz hale gelebilir.
Hobi bahçeleri üzerinde yapılan yapıların izinsiz olduğu gerekçesiyle idari para cezası uygulanması, yıkım kararı verilmesi veya faaliyetlerin durdurulması gibi işlemlerle karşılaşılması halinde, bu işlemler idare hukuku kapsamında yargı denetimine tabidir.
Bu tür durumlarda, bulunduğunuz yerin idare mahkemesine dava açabilirsiniz. Açılacak bu davada, işlem geri alınana kadar telafisi güç zararların doğabileceği gerekçesiyle yürütmenin durdurulması talep edilebilir. Mahkeme, başvurunun ciddi bulunması halinde, işlemin geçici olarak durmasına karar vererek yıkımın veya cezai sürecin askıya alınmasını sağlayabilir.
Hobi bahçelerinde belediye tarafından yıkım kararı Eskişehir Odunpazarı belediyesi tarafından alınmış ve bu karara idari dava açılarak yürütmenin durdurulması kararı verilmiştir. İlgili habere göre ‘’ Eskişehir Odunpazarı Belediyesi'nin Doğankaya Mahallesi 13844 ada, 33 parselde bulunan hobi bahçesi ile ilgili aldığı yıkım kararı, Sınırlı Sorumlu YıldızvadiGayrimenkul İşletme Kooperatifi'nin başvurusu üzerine Eskişehir 1. İdare Mahkemesi tarafından durduruldu.
Kooperatifin itirazları arasında, 5403 sayılı Kanun kapsamında daha önce yapıların eski haline getirilmesi için tanınan sürenin henüz dolmaması, buna rağmen yıkım işleminin başlatılmak istenmesi yer alıyordu. Mahkeme, davacının ileri sürdüğü fiili kullanım hakkı ve yıkımın etkilerinin kalıcı olacağı gerekçesiyle, savunma süreci tamamlanana kadar yürütmenin durdurulmasına karar verdi.’’
Odunpazarı Belediyesi, 17 Ekim 2024, Hobi Bahçeleri İle İlgili Yürütmeyi Durdurma Kararı, https://odunpazari.bel.tr/guncel/haberler/genel-haberler/hobi-bahceleri-ile-ilgili-yurutmeyi-durdurma-karari (Erişim tarihi: 12.04.2025)
Konuyla ilgili yargı kararları
T.C. Danıştay 14.DAİRE Esas:2013-5506 Karar:2015-1505 Karar Tarihi:03.03.2015
‘’3194 sayılı İmar Kanununun amacının yerleşme yerlerindeki yapılaşmaların plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun gerçekleşmesini sağlamak olduğu, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak resmi ve özel bütün yapıların İmar Kanunu hükümlerine tabi olduğu, Kanunun 4. maddesinde istisnaların sayıldığı, bu maddede bu Kanunun özel kanunlara aykırı olmayan hükümlerinin uygulanacağının belirtildiği, 5403 sayılı Kanunda, 3194 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasına istisna teşkil edecek herhangi bir hükmün bulunmadığı hususları dikkate alındığında; yapının bulunduğu arazinin tarım arazisi vasfında olmasının 3194 sayılı İmar Kanunundan doğan yetkilerin kullanılmasına engel olmadığı, 5403 sayılı Kanun uyarınca, tarımsal amaçlı yapı yapmak için valilik izni aranmasının, bu yapıların imar mevzuatı açısından ruhsatsız ve izinsiz yapılabileceği sonucunu doğurmadığı, her iki Kanundaki izinlerin içeriğinin farklı olduğu sonucuna varılmıştır.’’
İSTANBUL BÖLGE İDARE MAHKEMESİ İSTANBUL.10. İDARİ DAVA DAİRESİ Esas:2019-2906 Karar:2020-771 Karar Tarihi:11.06.2020
‘’Uyuşmazlık dava konusu işlem incelendiğinden, davacılara ait tarım arazisi niteliğindeki arazi üzerinde izinsiz yapı yapıldığı ve bu yapı nedeniyle arazinin vasfının bozulduğundan bahisle 5403 Sayılı Kanun'un 21. maddesi uyarınca parselin eski hale getirilmesine karar verildiği anlaşılmaktadır. Buna göre, 5403 Sayılı Kanun uyarınca, tarımsal amaçlı kullanım için ayrılmış arazilerde amaç dışı faaliyetlere izin verilemeyeceği, izinsiz yapılan tüm yapıların yıkılarak temizlenmesi gerektiği, uyuşmazlıkta da Toprak Koruma Kurulundan izin alınmadan yapılan yapının tarım arazisinin vasfını bozduğunun tespit edildiği, dolayısıyla tarım toprağının korunması amacıyla Toprak Koruma Kuruluna Kanunun 21. maddesinde yer verilen yetki ve görev kapsamında parselin eski hale getirilmesine karar verildiği, bu işlemde yapının re'sen Kurumlarınca yıkılacağına yönelik bir kararın alınmadığı, tarım toprağının korunmasına yönelik, Toprak Koruma Kuruluna verilen yetki kapsamında işlemin tesis edildiği anlaşıldığından, tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık yoktur. ‘’
