‘Felek’ kavramını sözlükler şöyle açıklıyor: “1. Gökyüzü, sema. 2. Dünya, âlem, devran. 3. Gök katlarında yer alan yıldızların insan kaderi üzerinde yaptığı kabul edilen etki, kadere hâkim olduğuna inanılan güç, talih, baht. 4. Eskiden her birinde bir gezegenin bulunduğu kabul edilen gök katlarından her biri.”
Özellikle ‘Gök katlarında yer alan yıldızların insan kaderi üzerinde yaptığı kabul edilen etki, kadere hâkim olduğuna inanılan güç, talih, baht’ anlamı halk edebiyatımızda, şiirimizde, türkümüzde ayrı bir yer tutuyor.
Felek ile mücadelesi var, kendi çapında savaşı var Anadolu insanının.
Kötü kaderin sorumlusu felek. Acımasızlıkların sebebi felek.
Kaderin ve talihin yaşattığı zorluklar felekten. Başa gelen kötülükler, olumsuzluklar, acılar, üzücü olaylar sanki hep felekten.
İşte bütün bunlar, kaynaklarımdan ulaşabildiğim kadarıyla şöyle:
Acının Sebebini Felekten Bilme:
Hiç bilmem n'eyledim ne yaptım sana
Saldın beni ah ü zara hey felek
Sönmez bir ateşi düşürdün cana
Ettin ak günümü kara hey felek
ÂŞIK CEVLANİ
Çaresizliğin Sebebini Felekten Bilme:
Can evimden vurdu felek n'eyleyim
Ben ağlarım çelik teller iniler
Ben almadım toprak aldı koynuna
Yârim diyen bülbül diller iniler
DADALOĞLU
Kahpe felek sana nettim n’eyledim
Attın gurbet ele parelerimi
Akıbeti beni sılamdan ettin
Kestin mümkünümü çarelerimi
Sivas, Osman ÖZDENKÇİ
Anam beni bir kuş etti uçurdu
Durma dedi bağlarından göçürdü
Kahpe felek beni çarhtan geçirdi
Yaslıyım yeşilim allarım yoktur
KAĞIZMANLI HIFZI
Feleğe isyan:
Felek çakmağını eyledi çengel
Yâre gidem dedim koymuyor engel
Ölürsem kabrime sevdiğim sen gel
Gözün yaşı ile yu leyli leyli
MUSA EROĞLU
'1 çarh: Talih, baht, zaman, devran
Felek çakmağını üstüme çakdı
Beni bir onulmaz derde bırakdı
Vücudum şehrini odlara yakdı
Yandım ataşına su leyli leyli
ERZURUMLU EMRAH
Felek beni kul eyledi
Yaktı yıktı kül eyledi
Kırıp geçti aşk dalımı
Vefasızca yol eyledi
NEŞET ERTAŞ
Senedim yok kalmak için
Dünyadan zevk almak için
Bir can verdi almak için
Nem alacak felek benim
Darendeli HASAN TURAN
Bölemedim felek ile kozumu
Güldürmedi şu cihanda yüzümü
Süre süre gelir düşman izimi
Kalk gidelim sevdiğim bu el bize yaramaz
Felek merhametsiz taştan yürekli
Gönlümüz efkârlı gamlı meraklı
Düşman peşimizde anam eli silahlı
Kalk gidelim sevdiğim bu el bize yaramaz
Daha ne gelecek garip başıma
Felek zehir kattı tatlı aşıma
Düşman silahlı düştü peşime
Kalk gidelim sevdiğim bu el bize yaramaz
Yozgat / Boğazlayan, Yıldıray ÇINAR
Feleğe Sitem:
Bugün benim efkarım var zarım var
Değme felek değme telime benim
Gül yüzlü cananı elden aldırdım
Ecel oku değdi gülüme benim
ÂŞIK ÖZLEMİ
Kahbe felek sana netdim neyledim
Attın gurbet ele parelerimi
Ahirinde beni sılamdan ettin
Kestin mümkünümü çarelerimi
ALİ EKBER ÇİÇEK
Zalim felek onu çok görme bana
Ayrılamam ben o gül yüzlü yardan
Sıtk ile bağlıdır canım canana
Ayrılamam ben o gül yüzlü yardan
KARACAOĞLAN
Feleğin Acımasızlığı:
Pir Sultan Abdalı'm böyle buyurdu
Ayrılık donları biçti giydirdi
Ben ayrılmaz idim felek ayırdı
Ağlama gözlerim Mevla kerimdir.
ALİ EKBER ÇİÇEK
Şu dağlar kömürdendir
Geçen gün ömürdendir
Feleğin bir kuşu var
Pençesi demirdendir
ARDAHAN TÜRKÜSÜ
Ey felek bir derde düşürdün beni
İşim gücüm aldın kâr senin olsun
Aklım baştan alıp şaşırttın beni
Fark ettim namusu ar senin olsun
Tokatlı Âşık Nuri (19. YY)
Feleğin Çektirdiği Acılar:
Genç yaşımda felek vurdu başıma
Aldırdım elimden iki gözümü
Yeni değmiş idim yedi yaşıma
Kayıp ettim baharımı yazımı
Âşık Veysel ŞATIROĞLU
Zalim felek girmiş mennen meydana
Ceng-i gazap eyler merdi merdane”
Çıldırlı Âşık ŞENLİK
Feleğin Engeli / Feleğin Acımasızlığı:
Felek hisar çekmiş yolum açılmaz
Bir bülbülüm gonce gülüm açılmaz
Felek kırdı kanat kolum açılmaz
Yazı gelmez yaman kıştır bu sevda
19.YY Halk Ozanı MUHİBBİ
Feleğin merhametsizliği:
Felek dinlemez nazını
Kabul etmez niyazını
Beş on kişi namazını
Kılacaklar unutma ha
RUHSATİ
Felek İle Hesaplaşma:
Bölemedim felek ile kozumu
Namertlere veremem ahdımı sözümü
…
Anonim, Muzaffer SARISÖZEN
Bölemedim felek ile kozumu
Güldürmedi şu cihanda yüzümü
Düşmanlar süre süre geldi izimi
Kalk gidelim sevdiğim bu el bize yaramaz
Yozgat / Boğazlıyan, Soner ÖZBİLEN
Felekten Kurtulamama:
Âşık Garip bilir kendin
Yiğit olan döker kanın
Felek boynuma kemendin
Taktı varayım gideyim
ÂŞIK GARİP
Felekten Şikâyet:
Sana da mı değdi feleğin oku
Mihrican mı değdi gülün mü soldu
Gel ağlama garip bülbül ağlama
Felek baştan başa kimi güldürdü
Yozgat, Muzaffer SARISÖZEN
Akıl ermez şu feleğin işine
Doyulur mu cümbüşüne cuşuna
Ahirinde ağu kattı aşıma
Eyüb’e dert verip yare düşürdün
Merzifon, Âşık Mustafa Aslan, Muzaffer SARISÖZEN
İşlemekte Olan Devam Edip Giden Düzenin Feleğe Ait Oluşu:
Ark kazarlar arkın arkın
Felek çevirmede çarkın
Bu dünyada mal ü mülküm
Vardır deyen yalan söyler
ŞAH İSMAİL (Hatayi)
Ma'sıyet yükünü aldın boynuna
Hiç ölüm korkusu gelmez aynına
Felek birkaç arşın bezi eğnine
Yakasız don biçti haberin var mı
KUL HİMMET
'2 mâsiyet: Asilik, itaatsizlik