Fakirlik sınırı, bir bireyin ya da ailenin yalnızca hayatta kalabilmek için temel ihtiyaçlarını karşılayabileceği minimum gelir düzeyini ifade eder. Bu sınır, genellikle gıda, barınma ve giyim gibi temel yaşam gereksinimlerine odaklanır. Dolayısıyla, insanların fiziksel olarak yaşayabilmesi için gereken en düşük harcamaları içerir ve sosyal ya da kültürel ihtiyaçları kapsamaz. Bu nedenle, fakirlik sınırı bazen açlık sınırı ile eş anlamlı olarak da kullanılabilir.
Yoksulluk sınırı ise bireylerin yalnızca hayatta kalmasını değil, aynı zamanda insana yakışır bir yaşam sürdürmelerini sağlayacak gelir düzeyini ifade eder. Bu kavram, gıda ve barınma gibi temel ihtiyaçların yanı sıra sağlık, eğitim, ulaşım ve sosyal-kültürel etkinliklere katılım gibi daha geniş bir yaşam standardını kapsar. Yoksulluk sınırı, toplumsal standartlara uygun bir yaşam sürdürebilmek için gerekli olan minimum gelir düzeyini belirler.
Özetle, fakirlik sınırı insanın yaşamını fiziksel olarak sürdürebilmesi için gerekli en düşük seviyeyi temsil ederken, yoksulluk sınırı bireyin topluma uyum sağlayarak insan onuruna yaraşır bir hayat sürebilmesi için gereken gelir düzeyini ifade eder. Fakirlik sınırı daha dar bir perspektife sahipken, yoksulluk sınırı daha geniş bir yaşam kalitesini göz önüne alır.
Fakirlik sınırı ve yoksulluk sınırı arasındaki farkı daha iyi anlamak için bir örnek verelim:
Bir ülkede yapılan hesaplamalara göre:
- Fakirlik sınırı (açlık sınırı): Bir ailenin yalnızca temel gıda ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için aylık en az 10.000 TL gelire ihtiyacı var. Bu sınır, ailenin günlük kalori ihtiyacını karşılayacak miktarda yiyecek almasını temel alır. Ancak bu hesaplamaya kira, ulaşım, eğitim veya sağlık gibi diğer masraflar dahil değildir.
- Yoksulluk sınırı: Aynı ailenin, yalnızca gıda değil, aynı zamanda kira, ulaşım, eğitim, sağlık ve sosyal ihtiyaçlarını da karşılayarak insanca bir yaşam sürebilmesi için aylık en az 30.000 TL gelire ihtiyacı olduğu hesaplanmış.
Bu durumda, bir ailenin geliri 9.000 TL olduğunda, fakirlik sınırının altında kalır, çünkü temel gıda ihtiyaçlarını bile tam olarak karşılayamaz. Ancak gelirleri 15.000 TL olduğunda, fakirlik sınırını geçmiş olsalar da hâlâ yoksulluk sınırının altındadırlar, çünkü kira, eğitim veya sağlık gibi diğer temel ihtiyaçlarını karşılamada zorlanırlar.
Bu örnek, fakirlik sınırının hayatta kalmaya, yoksulluk sınırının ise insanca yaşamaya odaklandığını somut bir şekilde gösterir.
Fakirlik Sınırı İle Yoksulluk Sınırı Nasıl Hesaplanır
Fakirlik sınırı ve yoksulluk sınırı, ekonomik ve sosyal araştırmalar sonucunda belirli metodolojilere göre hesaplanır. Bu sınırların hesaplanma yöntemleri aşağıdaki gibidir:
1. Fakirlik Sınırı (Açlık Sınırı)
Fakirlik sınırı, bir bireyin veya ailenin hayatta kalabilmesi için gerekli minimum beslenme ihtiyaçlarını karşılayacak gelir düzeyinin hesaplanmasıyla belirlenir.
Temel alınan faktörler: Günlük kalori ihtiyacı, temel gıda ürünlerinin fiyatları ve tüketim miktarları.
Hesaplama süreci:
Gıda sepeti oluşturulur: Bir bireyin veya ailenin günlük kalori ihtiyacını karşılamak için gerekli besin maddelerinin bir listesi çıkarılır. Örneğin, ekmek, süt, et, sebze, meyve gibi ürünlerin tüketim oranları dikkate alınır.
Fiyatlandırma yapılır: Bu ürünlerin piyasa fiyatları belirlenir.
Aylık ihtiyaç hesaplanır: Günlük gıda harcamaları üzerinden bir birey veya ailenin aylık toplam gıda masrafı hesaplanır. Bu miktar, fakirlik sınırını temsil eder.
2. Yoksulluk Sınırı
Yoksulluk sınırı, bireylerin yalnızca gıda değil, aynı zamanda barınma, ulaşım, eğitim, sağlık ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için gerekli gelir düzeyini hesaplar.
Temel alınan faktörler: Gıda masraflarına ek olarak kira, elektrik, su, doğalgaz, ulaşım, giyim, eğitim ve sağlık gibi masraflar.
Hesaplama süreci:
Gıda dışı harcamalar eklenir: Fakirlik sınırında hesaplanan temel gıda harcamalarına, barınma (kira, yakıt), ulaşım (ulaşım kartı, benzin), sağlık (ilaç, doktor ücretleri), eğitim (kırtasiye, okul masrafları) ve diğer sosyal giderler (giyim, eğlence, tatil) eklenir.
Hane büyüklüğü dikkate alınır: Hane halkı sayısına göre giderler ayarlanır.
Toplam aylık ihtiyaç hesaplanır: Bir ailenin bu geniş kapsamlı ihtiyaçlarını karşılamak için gereken gelir miktarı hesaplanır.
Veriler Nereden Alınır?
Türkiye’de bu tür sınırları hesaplamak için Türk-İş, DİSK veya TÜİK gibi kurumlar düzenli veri yayınlar.Fiyatlar, piyasa araştırmaları ve istatistikler (örneğin, market fiyatları, kira oranları) temel alınarak belirlenir. Fakirlik sınırı yalnızca temel gıda ihtiyacını hesaplarken, yoksulluk sınırı bireylerin topluma uyumlu, insanca bir yaşam sürdürebilmesi için gerekli tüm ihtiyaçları kapsar ve hesaplaması daha geniştir.