Geçtiğimiz hafta kirada oturan ve yeni ev sahibi olanları yakından ilgilendiren kirada oturan kişinin oturduğu evi yeni satın alan ev sahibi kiracıyı evden çıkarabilir mi? Konusunu incelemiştik. Bu hafta ise Ceza Muhakemesi Kanunu'nda bulunan yakalama ve gözaltı konusunu inceleyeceğiz.

YAKALAMA
Ceza Muhakemesi Kanunumuzda yer alan yakalama ve gözaltı koruma tedbiri olarak ifade edilmektedir. Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği'nin 4. Maddesinde yakalama konusunu ayrıntılı şekilde tanımlamıştır.'' Kamu güvenliğine, kamu düzenine veya kişinin vücut veya hayatına yönelik var olan bir tehlikenin giderilmesi için denetim altına alınması gereken veya suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına veya muhafaza altına alma işlemlerinden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasını ifade eder.
Yakalama, kanunda öngörülen koşulların gerçekleşmesi durumunda kişi özgürlüğünün herkes tarafından veya kolluk tarafından hakim kararı olmaksızın kısıtlanabilmesini ifade etmektedir.Kanunun lafzında herkes ifadesi çok önemlidir.Buna da değineceğiz.
Ceza Muhakemesi Kanunumuz yakalamayı herkes tarafından gerçekleştirilebilecek ve kolluk tarafından gerçekleştirilebilecek yakalama diye 2'li bir ayrıma tabi tutmuştur. Herkes tarafından yakalamanın gerçekleştirilebilmesi için,
1) kişiye suç işlerken rastlanılması veya
2) suçüstü fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması durumlarından birisinin gerçekleşmesi durumudur.
Yakalama noktasında bu iki kıstas çok önemlidir.
KİŞİYE SUÇ İŞLENİRKEN RASTLANILMASI
Yakalamanın herkes tarafından yapılabilmesi için ilk şart kişiye suç işlenirken rastlanılmasıdır.Örneğin sokakta yürüyorsunuz birinin hırsızlık yaptığını gördüğünüzde şüpheli kişiyi ''sınırı aşmadan'' zor kullanarak yakalama yetkisine sahipsiniz. Olay gerçekleştiği esnada bir nevi kolluk kuvveti hükmündesiniz.Ya da tacizde bulunduğuna dair şüphe durumu olan birine karşı da yine kolluk hükmünde yakalama işlemi yapıp kolluk kuvvetleri gelene kadar şüpheli kişiyi kaçmasını ve ''linç edilmesini'' engellemek amacıyla gzetim altında tutabilirsiniz.

GÖZALTI
Gözaltına alma, yakalama işlemi gerçekleştikten sonra Cumhuriyet Savcısınca serbest bırakılmayan kişinin gözaltına alınabilecek şekilde durumu söz konusu olduğu takdirde , gözaltına alma şeklinde gerçekleştirilecek soruşturma işlemleri tamamlanıncaya kadar ve herhalde kanunda belirtilen sürelerin dışına çıkmamak kaydıyla kişinin hak ve özgürlüğünün Cumhuriyet Savcısının kararıyla kısıtlanmasıdır. Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği gözaltına almayı ilgili maddesine 'kanunun verdiği yetkiye göre yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanması amacıyla, yetkili hakim önüne çıkarılmasına veya serbest bırakılmasına kadar kanuni süre içinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp alıkonulması' şeklinde belirtmiştir.
Ceza Muhakemesi Kanunumuz gözaltı kararını verebilme yetkisini tek Cumhuriyet savcısına vermiştir.Savcılık dışında kimse gözaltı kararı veremez.
Gözaltı süresi ise CMK madde 91 de belirtilmiştir. Kişinin sadece kendisinin işlediği suçlarda gözaltı süresi yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç yakalama anından itibaren yirmi dört olarak düzenlemiştir. Yakalama yerine en yakın hakim veya mahkeme önüne gönderilmesi süresinin de en fazla on iki saat olabileceğini öngörmüştür. Kişinin sadece kendisinin işlediği suç tek suç ya da birden fazla suç olması durumu gözaltı süresini etkilemez.Ancak işlenen suçların yeri,zamanı birbirinden farklı ise o zaman her durum için ayrı süre işlemektedir.
Ceza Muhakemesi Kanunumuz, toplu yani birden fazla kişinin işlediği yahut örgütsel olarak işlenen suçlarda gözaltı süresi delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle Cumhuriyet Savcısının yazılı emriyle her defasında bir günü geçmemek üzere en çok üç gün süreyle uzatılabilir.Yani örgütsel ya da birden fazla kişinin işlediği suçlarda toplam gözaltı süresi 4 gündür.